ขั้นตอนที่ 1: การจัดตั้งเวทีเจรจาอย่างเป็นทางการ
หัวใจสำคัญคือการสร้างข้อตกลงที่เป็นรูปธรรมระหว่างผู้มีส่วนได้ส่วนเสียหลัก โดยมีจังหวัดเป็นตัวกลาง
- หน่วยงานเจ้าภาพ/คนกลาง: จังหวัดนครราชสีมา (โดยมี สำนักงานพาณิชย์จังหวัด เป็นหน่วยงานรับผิดชอบหลัก)
- ผู้เข้าร่วมเจรจา:
- สมาคมชาวไร่อ้อย
- โรงงานน้ำตาลในพื้นที่
- สำนักงานอุตสาหกรรมจังหวัด (หน่วยงานรอง)
- กรอบเวลา: ดำเนินการในไตรมาสที่ 1-2 ของปีงบประมาณ 2569
เป้าหมายการเจรจา (ตัวชี้วัดความสำเร็จ)
มีข้อตกลงส่วนต่างราคาอ้อยสด-อ้อยเผา (ขั้นต่ำ 200 บาท/ตัน) และกลไกการกระจายเงินค่าปรับที่ชัดเจน สำหรับฤดูการผลิตปี 2569
ขั้นตอนที่ 2: การออกแบบกลไกทางการเงิน
กลไกนี้ประกอบด้วยสองส่วนหลักที่ทำงานควบคู่กันคือ การสร้างแรงจูงใจ (แครอท) และการเพิ่มบทลงโทษ (ไม้แข็ง)
ส่วนที่ 1: กำหนดส่วนต่างราคา (The Incentive)
- เป้าหมาย: สร้างส่วนต่างราคารับซื้อระหว่างอ้อยสดและอ้อยไฟไหม้ให้ได้อย่างน้อยตันละ 200-300 บาท เพื่อเป็นแรงจูงใจให้เกษตรกรเปลี่ยนแปลงพฤติกรรม
ส่วนที่ 2: สร้างแหล่งทุนจากค่าปรับ (The Funding Mechanism)
- วิธีการ: เพิ่มอัตราการหักเงิน (ค่าปรับ) จากเกษตรกรที่ส่งอ้อยไฟไหม้ให้สูงขึ้นกว่าอัตราเดิม (ที่ตันละ 30 บาท) โดยกำหนดอัตราใหม่ในข้อตกลงร่วมกัน
ขั้นตอนที่ 3: การกำหนดกลไกการกระจายเงินค่าปรับที่ชัดเจน
นี่คือส่วนที่สำคัญที่สุดเพื่อให้แน่ใจว่าแรงจูงใจจะถูกส่งตรงไปยังเกษตรกรที่ให้ความร่วมมือ
- หลักการ: นำเงินที่หักจากอ้อยไฟไหม้ได้ทั้งหมด 100% มาจัดสรรให้กับเกษตรกรที่ส่งอ้อยสดเท่านั้น
- แนวทางปฏิบัติ:
- โรงงานน้ำตาลหักเงินจากเกษตรกรที่ส่งอ้อยไฟไหม้ตามอัตราใหม่
- รวบรวมเงินค่าปรับทั้งหมดที่หักไว้เป็นกองกลาง
- นำเงินกองกลางก้อนนี้ไปกระจายเป็น "เงินเพิ่มพิเศษ" (Premium) ให้กับเกษตรกรที่ส่งอ้อยสดทั้งหมด
- ข้อสังเกต: แนวทางนี้เคยถูกเสนอโดยกลุ่มโรงงานน้ำตาลแล้ว จึงมีแนวโน้มที่จะได้รับการยอมรับและเป็นไปได้สูงในการปฏิบัติจริง
หน่วยงานรับผิดชอบและแหล่งทุน
- หน่วยงานรับผิดชอบหลัก: สำนักงานพาณิชย์จังหวัดนครราชสีมา
- หน่วยงานสนับสนุน: สำนักงานอุตสาหกรรมจังหวัด, สมาคมชาวไร่อ้อย, และโรงงานน้ำตาล
- แหล่งงบประมาณ: สามารถใช้งบประมาณบริหารจัดการของจังหวัดและเงินจากกองทุนอ้อยและน้ำตาลทราย
สรุปเทคนิคและเป้าหมาย
เทคนิคสำคัญคือการใช้กลไกตลาดเป็นตัวนำ โดยให้จังหวัดทำหน้าที่เป็นผู้อำนวยความสะดวกในการสร้างข้อตกลงที่ทุกฝ่ายยอมรับ เพื่อเปลี่ยนการเผาซึ่งเคยเป็น "ความจำเป็นทางเศรษฐกิจ" ให้กลายเป็นทางเลือกที่ไม่คุ้มค่า ในขณะเดียวกันก็ทำให้การตัดอ้อยสดมีกำไรสูงกว่าอย่างชัดเจนและเป็นรูปธรรม