🚜
ภาคการผลิตและการแปรรูป
เรียกว่า "การสูญเสียอาหาร" (Food Loss)
การสูญเสียในไร่นา (On-farm Losses)
- ปัจจัยการผลิต: สภาพอากาศแปรปรวน, การระบาดของโรคและแมลง ทำให้ผลผลิตเสียหาย
- เทคนิคการเก็บเกี่ยว: การใช้เครื่องจักรหรือแรงงานที่ขาดประสิทธิภาพ ทำให้ผลผลิตช้ำ, ตกหล่น
- การผลิตเกินคาดการณ์: ผลผลิตล้นตลาด ทำให้ราคาตกต่ำและถูกทิ้งในที่สุด
การจัดการหลังการเก็บเกี่ยว (Post-harvest)
- การคัดเกรดตามความสวยงาม (Cosmetic Filtering): สาเหตุสำคัญที่สุด! ผลผลิตที่รูปร่าง, ขนาด, สีไม่ตรงตามมาตรฐานตลาด จะถูกคัดทิ้ง แม้ยังมีคุณค่าทางโภชนาการครบถ้วน
- การจัดเก็บและขนส่ง: ขาดแคลนห้องเย็น (Cold Chain) ที่เหมาะสม ทำให้ผลผลิตเน่าเสียก่อนถึงตลาดหรือโรงงาน
กระบวนการแปรรูป (Processing)
- การตัดแต่งวัตถุดิบ: การปอกเปลือก, ตัดส่วนที่ไม่ต้องการ (Trimming) ก่อให้เกิดเศษเหลือทิ้งจำนวนมาก
🛒
ภาคการกระจายสินค้าและจำหน่าย
เกิดจากความไร้ประสิทธิภาพและกลยุทธ์การตลาด
การขนส่งและโลจิสติกส์
- ห่วงโซ่ความเย็นที่ขาดตอน: อุณหภูมิที่ไม่เหมาะสมระหว่างการขนส่งทำให้อาหารสดเน่าเสียอย่างรวดเร็ว
- ความล่าช้า: การจราจรติดขัดหรือการจัดการโลจิสติกส์ที่ไม่ดีพอ ทำให้อาหารหมดอายุเร็วขึ้น
ร้านค้าปลีกและซูเปอร์มาร์เก็ต
- การสต็อกสินค้าเกินจำเป็น (Overstocking): กลยุทธ์ "ชั้นวางต้องเต็มเสมอ" เพื่อดึงดูดลูกค้า นำไปสู่สินค้าที่ขายไม่ทันและหมดอายุ
- การจัดการวันหมดอายุ: สินค้าที่ใกล้ถึงวัน "ควรบริโภคก่อน" (Best Before) มักถูกนำออกจากชั้นวาง ทั้งที่ยังปลอดภัยต่อการบริโภค
- ความเสียหายของบรรจุภัณฑ์: บรรจุภัณฑ์ที่บุบสลายหรือฉีกขาด ทำให้สินค้าไม่สามารถวางจำหน่ายได้
🍽️
ภาคการบริโภค
เรียกว่า "ขยะอาหาร" (Food Waste)
ระดับครัวเรือน (Household Level)
- การซื้อเกินความจำเป็น: การวางแผนที่ไม่ดี, การหลงโปรโมชั่น ทำให้ซื้ออาหารมาตุนไว้จนบริโภคไม่ทัน
- การจัดเก็บที่ไม่เหมาะสม: ขาดความรู้ในการเก็บรักษาอาหารแต่ละประเภทอย่างถูกวิธี
- วัฒนธรรม "เหลือดีกว่าขาด": ทำให้มีการปรุงและตักอาหารในปริมาณที่มากเกินกว่าจะรับประทานหมด
- ความเข้าใจผิดเรื่องฉลาก: ทิ้งอาหารทันทีที่เลยวัน "ควรบริโภคก่อน" (Best Before)
ธุรกิจบริการอาหาร (HORECA)
- อาหารบุฟเฟ่ต์: เป็นแหล่งกำเนิดขยะอาหารมหาศาล จากการเตรียมอาหารเผื่อไว้จำนวนมาก
- ขนาดภาชนะ (Portion Size): การเสิร์ฟอาหารในจานที่ใหญ่เกินไป ทำให้ลูกค้าบริโภคไม่หมด
บทสรุปเชิงวิชาการ
ปัญหาขยะอาหารเป็นปัญหาเชิงระบบที่ซับซ้อนและเกิดขึ้นตลอดทั้งห่วงโซ่อุปทาน การแก้ไขจึงต้องอาศัยแนวทางแบบองค์รวม (Holistic Approach) ที่สร้างความร่วมมือตั้งแต่เกษตรกร, ผู้ประกอบการ, ไปจนถึงการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมของผู้บริโภคทุกคน เพื่อสร้างระบบอาหารที่ยั่งยืนและลดการสูญเสียทรัพยากรของโลก
แนวทางการจัดการขยะอาหาร